Komisja Europejska zaproponowała nowy program zdrowotny EU4Health na okres 2021-2027, na który zamierza przeznaczyć 9,4 mld euro. Przyczyni się on do poprawy stanu zdrowia mieszkańców UE, odporności systemów opieki zdrowotnej i promowania innowacji w sektorze zdrowia. EU4Health wypełni także luki ujawnione w wyniku kryzysu COVID-19 i zapewni, że systemy opieki zdrowotnej w UE będą w stanie stawić czoła nowym i przyszłym zagrożeniom.

Pandemia COVID-19 pokazała, że konieczne jest znaczne zwiększenie gotowości i zdolności UE do skutecznego reagowania na poważne transgraniczne zagrożenia dla zdrowia. W szczególności wykazała ona, że UE potrzebuje:

• większej koordynacji między państwami członkowskimi podczas kryzysu zdrowotnego;
• zwiększenia zdolności na szczeblu UE w celu przygotowania się na kryzysy zdrowotne i zwalczania ich; oraz
• większych inwestycji w systemy opieki zdrowotnej, aby były one gotowe na wyzwania jutra.

Dzięki nowemu programowi dla zdrowia UE będzie teraz mogła:

• inwestować w tworzenie rezerw środków medycznych na wypadek kryzysu;
• tworzyć rezerwy pracowników służby zdrowia i ekspertów, które mogą zostać zmobilizowane w celu zapobiegania kryzysom zdrowotnym w całej UE lub reagowania na nie;
• przygotowywać pracowników służby zdrowia do pracy na terenie całej UE;
• nasilić nadzór nad zagrożeniami dla zdrowia, oraz
• wzmocnić odporność systemów opieki zdrowotnej, aby zapewnić wszystkim lepsze wyniki w zakresie zdrowia.

Program EU4Health ma trzy cele ogólne:

1. ochrona ludzi w UE przed poważnymi transgranicznymi zagrożeniami dla zdrowia oraz poprawa zdolności zarządzania kryzysowego;
2. zapewnienie dostępności i przystępności cenowej leków, wyrobów medycznych i innych produktów istotnych w kontekście kryzysu oraz wspieranie innowacji;
3. wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej i zwiększenie liczby pracowników służby zdrowia, w tym poprzez inwestycje w zdrowie publiczne, na przykład poprzez programy promocji zdrowia i profilaktyki chorób oraz poprawę dostępu do opieki zdrowotnej.

Obok gotowości i reagowania na sytuacje kryzysowe, program UE dla zdrowia uwzględni inne ważne długoterminowe wyzwania, jakim muszą sprostać systemy opieki zdrowotnej, w szczególności:

• kwestię nierówności w stanie zdrowia wśród grup ludności, krajów i regionów oraz dostępu do przystępnej cenowo opieki profilaktycznej i usług leczniczych o dobrej jakości;
• obciążenia związane z chorobami niezakaźnymi, w szczególności chorobami nowotworowymi i rzadkimi, zdrowiem psychicznym oraz zagrożeniami wynikającymi z czynników warunkujących zdrowie;
• problem nierównomiernej wydajności systemów opieki zdrowotnej;
• przeszkody dla szerokiego upowszechnienia i jak najlepszego wykorzystania innowacji cyfrowych oraz ich intensyfikacji;
• rosnące obciążenia zdrowotne wynikające z degradacji i zanieczyszczenia środowiska, w szczególności powietrza, wody i gleby, a także ze zmian demograficznych.

W ramach programu EU4Health Komisja proponuje zainwestowanie 9,4 mld euro we wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej. W porównaniu z poprzednim wnioskiem Komisji dotyczącym komponentu Zdrowie w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Plus jest to wzrost o 413 mln euro. Finansowanie będzie częściowo pochodzić z budżetu UE (1,7 mld euro), częściowo z zewnętrznych dochodów przeznaczonych na określony cel, wynikających z operacji pożyczkowych Unii określonych w unijnym rozporządzeniu w sprawie Instrumentu Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy (7,7 mld euro). Nie przewiduje się wstępnego przydziału dla każdego z celów wymienionych w programie. Podział zostanie uzgodniony podczas realizacji programu.

Chociaż EU4Health jest najbardziej ambitnym programem w dziedzinie zdrowia, ważne inwestycje w zdrowie w ramach następnego długoterminowego budżetu będą realizowane również za pomocą innych instrumentów finansowania, działających w synergii z programem EU4Health, takich jak:

• Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) w zakresie wspierania dostępu do opieki zdrowotnej grup szczególnie wrażliwych;
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w zakresie poprawy regionalnej infrastruktury zdrowotnej;
• program Horyzont Europa w zakresie badań i innowacji w dziedzinie zdrowia;
• program rescEU w zakresie tworzenia zapasów interwencyjnych środków medycznych, oraz
• Program Cyfrowa Europa w zakresie tworzenia infrastruktury cyfrowej niezbędnej do korzystania z cyfrowych narzędzi ochrony zdrowia.

Kluczowe znaczenie będzie miało współdziałanie w ramach różnych programów i realizowanie wspólnych celów polityki.

W jaki sposób program wspiera badania naukowe i innowacje?

W ramach programu EU4Health przewidziano ścisłą współpracę z unijnym programem w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont Europa, który obejmuje również klaster Zdrowie. W ramach programu Horyzont Europa finansowane będą badania naukowe i innowacje w obszarach takich jak dbałość o zdrowie przez całe życie; środowiskowe i społeczne uwarunkowania zdrowia; choroby niezakaźne i rzadkie; choroby zakaźne; narzędzia, technologie i rozwiązania cyfrowe w dziedzinie zdrowia i opieki zdrowotnej oraz systemy opieki zdrowotnej. Obejmie on również misję badawczo-innowacyjną w dziedzinie chorób nowotworowych, która jest jednym z głównych priorytetów Komisji w dziedzinie polityki zdrowotnej. Program UE dla zdrowia pomoże w jak najlepszym wykorzystaniu wyników badań i ułatwi rozpowszechnienie, rozwój i wdrażanie innowacji w dziedzinie zdrowia w systemach opieki zdrowotnej i w praktyce klinicznej.

Po przyjęciu wniosku przez państwa członkowskie i Parlament Europejski, od dnia 1 stycznia 2021 r. planuje się rozpoczęcie konkretnych działań w ramach programu UE dla zdrowia. W pierwszych latach realizacji programu nacisk zostanie położony na działania, w szczególności na zarządzanie kryzysowe.

Więcej na temat nowego programu EU4Health na stronie Komisji Europejskiej.