Budowanie krajowego ekosystemu innowacji
– synergia funduszy strukturalnych, krajowych, z programu Horyzont 2020 – model EIT/KIC
To temat konferencji współorganizowanej przez Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE (KPK PB UE) oraz Wspólnoty Wiedzy i Innowacji, która odbyła się 27 września br. w Warszawie. Wzięło w niej udział ok. 200 osób. Uczestnicy spotkania rozmawiali o tym, jak stworzyć krajowy ekosystem wspierania innowacji z wykorzystaniem synergii dostępnych źródeł finansowania.
Udział w dyskusji wzięli przedstawiciele ministerstw: Mateusz Gaczyński, zastępca dyrektora Departamentu Innowacji i Rozwoju w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Konstancja Piątkowska, zastępca dyrektora z Departamentu Strategii Rozwoju w Ministerstwie Rozwoju. Mateusz Gaczyński z MNiSW zapewnił, że resort jest gotowy wspierać mechanizmy synergii funduszy przeznaczonych na rozwój innowacyjności oraz działalność i powstawanie nowych Wspólnoty Wiedzy i Innowacji w Polsce. Konstancja Piątkowska z MR mówiła o modelu finansowania inwestycji rozwojowych w obszarze innowacyjności w kontekście Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Przedstawiła założenia strategii, której głównym celem jest tworzenie warunków dla wzrostu dochodów mieszkańców Polski, przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społecznym, ekonomicznym i terytorialnym.
W czasie konferencji dr inż. Zygmunt Krasiński, dyrektor KPK PB UE, podkreślił rolę programu Horyzont 2020 dla rozwoju innowacyjności i korzyści, jakie płyną z synergii funduszy i uczestnictwa w programie. – Horyzont 2020 to doskonała platforma współpracy międzynarodowej. To ważne źródło finansowania projektów, na które nie można uzyskać wsparcia na poziomie krajowym i regionalnym – mówił dr inż. Zygmunt Krasiński, dyrektor KPK PB UE. Dodał, że udział w Horyzoncie 2020 to także szansa na współpracę z najlepszymi partnerami międzynarodowymi i na podniesienie doskonałości naukowej i technologicznej, a także przyspieszenie rozwoju branż przemysłowych. – Program daje dostęp do wiedzy, danych badawczych i liczących się sieci i zespołów, do światowej klasy infrastruktur badawczych, a także zapewnia lepszą promocję i rozpoznawalność instytucji i zespołów badawczych w wymiarze międzynarodowym – podkreślał dyrektor KPK PB UE.
Prof. dr hab. Aleksander Nawrat, zastępca dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju przedstawił rolę NCBR we wspieraniu innowacyjności oraz programy krajowe i międzynarodowe, które adresowane są do start-upów, małych i średnich przedsiębiorstw oraz dużych firm.
O potrzebie silnej współpracy pomiędzy edukacją wyższą, przemysłem i centrami badawczymi oraz stworzeniu tzw. trójkąta wiedzy mówił z kolei Michał Górzyński, dyrektor z Europejskiego Instytut Innowacji i Technologii. Innowacyjność zaczyna się bowiem od edukacji przedsiębiorczości.
Prezentacje prelegentów dostępne są pod linkiem.
Wsparcie dla innowacji
W Polsce istnieje kilka możliwych źródeł finansujących innowacyjne pomysły. Innowacje wspierają m.in. fundusze krajowe, strukturalne oraz program Horyzont 2020. Wszystkie te sposoby finansowania są elementami krajowego ekosystemu wspierania innowacji. Można go rozwinąć i wzmocnić poprzez tworzenie mechanizmów synergii.
– Tworząc synergię między inicjatywami europejskimi oraz funduszami strukturalnymi możemy wzmacniać potencjał polskich uczelni, firm czy miast. To pozwoli nam skutecznie uczestniczyć w wyścigu o te fundusze oraz budować pozycję naszej nauki i gospodarki w Europie i na świecie – mówi Katarzyna Walczyk-Matuszyk, zastępca dyrektora Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych UE. Dodaje, że działania te wpisują się w ogłoszoną przez Ministerstwo Rozwoju Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.
Horyzont 2020 to obecnie największy program ramowy Unii Europejskiej o budżecie 80 mld euro, wspierający badania i innowacje w Europie. Po jego środki mogą sięgać naukowcy, start-upy, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), duże firmy, miasta, a także szereg innych podmiotów.
Finansowanie od pomysłu do rynku
Horyzont 2020 finansuje każdy etap powstawania innowacji – od pomysłu do rynku. Wspiera badania podstawowe, przemysłowe, prace rozwojowe, demonstrację i komercjalizację rozwiązania.
Program ma bardzo korzystne warunki finansowe, pokrywając od 70% (w przypadku projektów innowacyjnych) do 100% (w przypadku projektów badawczo-innowacyjnych) kosztów kwalifikowanych. Środki te nie stanowią pomocy publicznej i pomocy de minimis.
Horyzont 2020 wspiera projekty realizowane w bardzo wielu dziedzinach, m.in. nanomateriały, energia, zdrowie czy technologie kosmiczne. Polską specjalnością są te ostatnie, a także technologie informacyjne i komunikacyjne.
Polskie podmioty w ubieganiu się o fundusze z Horyzontu 2020 wspiera Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE (KPK). Eksperci KPK udzielają bezpłatnych konsultacji, informują o aktualnych konkursach, prowadzą warsztaty i szkolenia z przygotowywania wniosków.
Przykładem modelu finansowania innowacji od pomysłu do rynku jest także działalność Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT).
EIT, powołany przez Komisję Europejską i finansowany ze środków UE, działa poprzez Wspólnoty Wiedzy i Innowacji – KIC (Knowledge Innovation Communities).
Cztery z nich: KIC InnoEnergy, Climate-KIC, EIT Raw Materials oraz EIT Health działają w Polsce i wspierają rozwój innowacyjnej gospodarki. Finansowane są m.in. z budżetu Horyzontu 2020, ale korzystają także ze środków pochodzących z innowacyjnych międzynarodowych przedsiębiorstw.
– KIC-e, jako modelowe rozwiązanie sprawdzone w całej Europie, stanowią katalizator efektywnego i spójnego wykorzystania funduszy krajowych i strukturalnych – mówi Cezary Lejkowski, dyrektor Climate-KIC Polska. Podkreśla, że sposób działania Wspólnot Wiedzy i Innowacji doskonale odpowiada na polskie potrzeby w dziedzinie systemowego wspierania innowacji. – Jest to sprawdzony model, oparty na współpracy pomiędzy uczelniami, biznesem i instytucjami publicznymi. W ciągu ostatnich pięciu lat zrealizowaliśmy w ramach KIC-ów na terenie Polski kilkadziesiąt projektów o budżecie kilkudziesięciu milionów euro – dodaje Cezary Lejkowski.
Jak działają KIC-e? Model biznesowy i model wdrażania innowacji
Metodyka wprowadzania innowacji stosowna przez Climate-KIC, opiera się na bardzo starannie zaplanowanych programach wspierających kolejne etapy rozwoju start-upów i ich produktów.
Pomysły w Climate-KIC przechodzą przez kolejne programy dopasowane do ich zmieniających się potrzeb: od fazy definiowania priorytetów i głównej idei (Ideator), prototypowanie i pogłębioną analizę rynku (Accelerator), rozwoju innowacji, uruchomienia start-upu i jego wczesny wzrost (Demonstrator), aż po wzrost i rozwój skali przedsięwzięcia (Skaler). Stanowią one jeden, spójny system.
Start-upy, które trafią do Climate-KIC, uzyskują nie tylko wsparcie finansowe (poprzez granty), ale także profesjonalny coaching i wsparcie biznesowe. Dzięki sieci kontaktów, jaką daje Climate-KIC, mogą rozwijać swoją działalność w Europie i na całym świecie.
Jest to niewątpliwie model unikatowy w skali europejskiej, warty powielania przez wszystkie instytucje, którym zależy na kształceniu postaw przedsiębiorczych oraz innowacyjnych, bowiem proponuje rozwiązania odpowiadające na potrzeby obecnego rynku.
Z kolei KIC InnoEnergy jest motorem innowacji sektora zrównoważonej energii w całej Europie. Celem działalności KIC InnoEnergy jest zapewnienie Europie w przyszłości dostępu do zrównoważonej energii. Drogą do tego celu jest innowacyjność – nowe pomysły, produkty i rozwiązania, które zapewniają wymierne korzyści, a także nowe firmy i ludzie, którzy potrafią wprowadzić je na rynek.
KIC InnoEnergy wspiera innowacje i inwestuje w nie na każdym etapie tej drogi: od uczelni aż po klienta. Wspólnie z siecią partnerów buduje sieć kontaktów w całej Europie, łącząc wynalazców i branże, przedsiębiorców i rynki, absolwentów i pracowników, badaczy i firmy.
KIC InnoEnergy działa w następujących trzech głównych obszarach, gdzie innowacja odgrywa kluczową rolę:
- edukacja – aby dla dobra przyszłości branży kształcić posiadających wiedzę
i ambitnych pracowników, którzy rozumieją wymagania związane ze zrównoważonym rozwojem i potrzeby branży; - innowacyjne projekty – aby łączyć pomysły, wynalazców i przedstawicieli branży
i ułatwiać im współpracę w celu tworzenia opłacalnych ekonomicznie produktów
i usług, dających wymierne rezultaty; - usługi w zakresie budowania firm – aby pomóc przedsiębiorcom i start-upom tworzącym długofalowe przedsięwzięcia w dynamicznym rozwoju, tak by wnosiły wkład w światowy ekosystem energetyczny.
– Wyjątkowość KIC InnoEnergy w promowaniu przedsiębiorczości oraz generowaniu innowacji polega na integracji biznesu, instytucji badawczych oraz edukacji. W ramach inwestycji w trzy kluczowe obszary oferowany jest kompletny pakiet wsparcia dla przedsiębiorców w komercjalizacji i rozwoju ich firm i produktów, jak również dla pomysłodawców innowacyjnych technologii prowadzących badania w dziedzinie zrównoważonej energii, a także specjalistyczne studia magisterskie oraz doktoranckie – mówi Jakub Miler, prezes zarządu KIC InnoEnergy Poland Plus. – Podstawowym wyróżnikiem oferty KIC InnoEnergy w stosunku do innych mechanizmów finansowania ze środków publicznych jest bezzwrotna pomoc finansowa ze współudziałem w zyskach w przypadku komercyjnego sukcesu projektu.
EIT Raw Materials zrzesza partnerów z sektora surowców metalicznych i mineralnych. Jest to największe tego typu konsorcjum branżowe w skali światowej reprezentowane przez ok. 80% tego sektora z 23 krajów Europy. Celem EIT Raw Materials jest rozwój sektora surowcowego w jeden z filarów gospodarki europejskiej w przyszłości. Działalność dotyczy całego łańcucha wartości surowców od poszukiwań, poprzez wydobycie, przeróbkę i przetwórstwo, na recyklingu i substytucji kończąc. Jest ona realizowana w trzech głównych obszarach: innowacji (badań i rozwoju w kierunku komercyjnego wykorzystania danego projektu), edukacji (programów edukacyjnych na poziomie magisterskim i doktoranckim oraz dla osób aktywnych zawodowo) oraz rozwoju przedsiębiorczości (finansowaniu rozpoczęcia lub rozwoju działalności dla nowych podmiotów oraz istniejących małych i średnich przedsiębiorstw).
– Pomimo dość krótkiej, półtorarocznej historii działalności partnerzy EIT Raw Materials z Polski, jak m.in. Instytut Metali Nieżelaznych z Gliwic, realizują już pierwsze projekty innowacyjne, które w dłuższym okresie przyniosą lepsze wykorzystanie surowców mineralnych w Europie – mówi Krzysztof Kubacki, dyrektor generalny Eastern CLC EIT Raw Materials.
Implementacja na polskim gruncie
Obecna na polskim rynku oferta wsparcia przedsiębiorczości jest dobrą i znaczącą pomocą. Jednak skupiona jest głównie wokół start-upów, które są w fazie wzrostu, ekspansji lub dojrzałości. Ze względu na duże ryzyko Fundusze Rozwoju, Business Angels czy fundusze Venture Capital bardzo rzadko – bądź wcale – nie są zainteresowane początkową fazą rozwoju – Seed.
Dzięki modelowi biznesowemu opracowanemu przez Climate-KIC, nie tylko zasypujemy przepaść pomiędzy innowacją a produktem we wczesnej fazie rozwoju, ale też przygotowujemy start-upy i przedsiębiorców do lepszego, bardziej efektywnego wykorzystania środków krajowych na kolejnych etapach. Kolejne programy efektywnie przygotowują uczestników do współpracy z biznesem zarówno przy komercjalizacji wyników badań naukowych, jak i rozwoju i sprzedaży produktu.
Tworząc synergię mechanizmów finansowania i wspierania innowacyjności możemy stymulować w Polakach „geny przedsiębiorczości i innowacyjności”.
– Działanie w wyspecjalizowanych klastrach jest kluczowe dla Europy z punktu widzenia kreowania nowych miejsc pracy i wzrostu gospodarczego. Zmiana starych paradygmatów, jest dokładnie tym, czego Europa dziś potrzebuje – zaznacza Climate-KIC Business Development Lead, Sebastian Pucułek. Jak dodaje Cezary Lejkowski, budujemy gospodarkę opartą na wiedzy, nie tylko na tanich miejscach pracy.
Dobre przykłady
KIC-e już mogą pochwalić się sukcesami. Przykładem projektów, które wspiera Climate-KIC jest firma XT PL (http://xt-pl.com/), twórca przełomowej technologii drukowania nanomateriałów. Umożliwia to tworzenie ultracienkich ogniw fotowoltaicznych. Chroniona zgłoszeniem patentowym technologia jest innowacyjna w skali globalnej. Innowacja pozwala na wytwarzanie linii o szerokości pojedynczych mikrometrów (1-5 mikrometrów), czyli około 50 razy węższych linii niż standardowo stosowane techniki druku cyfrowego czy sitodruku. XT PL uzyskał niedawno wsparcie Climate-KIC i będzie reprezentował w listopadzie Polskę w konkursie Venture Competition we Frankfurcie. Firma XT PL ma szanse na uzyskanie wsparcia finansowego oraz prezentację na arenie międzynarodowej.
Na podobne wsparcie EIT Health może liczyć firma MyHydro, pracująca nad pomysłem przenośnych urządzeń monitorujących stan odwodnienia organizmu. Start-up już przeszedł serię profesjonalnych szkoleń z dziedziny biznesu oraz uzyskał wsparcie finansowe na rozwój swej działalności.
– Wierzymy, że MyHydro ma szansę na rynkowy sukces. Ten produkt jest nie tylko innowacyjny, ale także dobrze zaprojektowany i może trafić do szerokiego grona użytkowników – od diabetyków, po osoby starsze i zagrożone odwodnieniem dzieci – podkreśla Mikołaj Gurdała, dyrektor ds. innowacji EIT Health InnoSTARS.
MyHydro bierze udział w programie Accelerator i jako jedyny start-up z naszej części Europy zaprezentuje się niedługo w Barcelonie walcząc o nagrodę w kategorii Digital Health.
Więcej informacji o programie Horyzont 2020 www.kpk.gov.pl
Więcej informacji o EIT www.eit.europa.eu
