Na początku października Fundacja Nobla przyznała prestiżowe Nagrody Nobla 2019 w dziedzinie fizjologii/medycyny, fizyki, chemii, literatury oraz pokojową. Na liście laureatów jest kilku europejskich naukowców, których kariery wsparły granty z programów ramowych UE.
– Serdecznie gratuluję wszystkim tegorocznym laureatom Nagrody Nobla – powiedział Carlos Moedas, komisarz ds. badań, nauki i innowacji. – Przekroczyli granice wiedzy, a ich odkrycia pomagają nam stawić czoła wyzwaniom stojącym przed ludzkością, takim jak zapotrzebowanie na czystą energię czy nowe, ratujące życie leki i zabiegi. Z dumą widzę, że fundusze UE na badania i innowacje wspierały niektórych laureatów w ich pracy – dodał.
Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii/medycyny w 2019 r. trafiła wspólnie do Williama G. Kaelina Jr (USA), sir Petera J. Ratcliffe’a (Wielka Brytania) i Gregga L. Semenzy (USA) za odkrycia, w jaki sposób komórki wyczuwają i dostosowują się do dostępności tlenu. Praca laureatów pozwoliła lepiej zrozumieć, w jaki sposób poziom tlenu wpływa na metabolizm komórkowy i funkcje fizjologiczne, torując drogę dla nowych sposobów walki z anemią, rakiem i innymi chorobami.
Jeden z trzech zwycięzców, sir Peter J. Ratcliffe, uczestniczył w finansowanym przez UE projekcie EUROXY, którego celem było wykorzystanie niedotlenienia w leczeniu raka. W latach 2004–2009 projekt otrzymał 8 mln euro z 6. Programu Ramowego UE w zakresie nauki i badań (6FP). Odkrycia przyczyniły się w znacznym stopniu do późniejszych badań nad sposobem wykrywania i adaptacji komórek do dostępności tlenu. Ponadto sir Peter J. Ratcliffe i Christopher J. Schofield (Wielka Brytania) wspólnie otrzymali ERC Advanced Grant w 2008 r. na badania białek zaangażowanych w wykrywanie tlenu w komórkach. Dzięki grantowi ERC podjęli ambitny interdyscyplinarny program pracy w dziedzinie chemii, fizjologii i terapii tego, jak komórki wyczuwają i sygnalizują niedotlenienie lub niski poziom tlenu.
Tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki przyznano trzem naukowcom: Jamesowi Peeblesowi (USA), który wyliczał, jak z Wielkiego Wybuchu wyłonił się znany nam kosmos oraz Michaelowi Mayorowi (Szwajcaria) i Didierowi Queloz (Szwajcaria) za odkrycie pierwszej planety, która okrąża obcą gwiazdę podobną do Słońca. Byli oni w przeszłości zaangażowani w OPTICON (Optical Infrared Coordination Network) – infrastrukturę wspieraną przez UE od 5. Programu Ramowego aż do Horyzontu 2020 kwotą o łącznej wartości 38,7 miliona euro. Odkrycia egzoplanety 51 Pegasi b dokonano za pomocą jednego z teleskopów, które później stały się częścią sieci OPTICON (w Observatoire de Haute-Provence).
John B. Goodenough (USA), M. Stanley Whittingham (Wielka Brytania) i Akira Yoshino (Japonia) otrzymali Nagrodę Nobla 2019 w dziedzinie chemii za rozwój akumulatorów litowo-jonowych. Prof. Whittingham z Binghamton University był jednym ze współautorów artykułu naukowego związanego z finansowanym ze środków UE projektem ALION. W artykule „Nanotechnologia na rzecz zrównoważonej ekologicznie elektromobilności” zbadano potencjalny wpływ pojazdów elektrycznych (EV) na łagodzenie zmian klimatu.
