Projekt MNiSW zakładający utworzenie Funduszu Polskiej Nauki został przyjęty we wtorek przez Radę Ministrów. Fundusz ma zostać dofinansowany kwotą 500 mln zł, poprzez obniżenie funduszu statutowego Banku Gospodarstwa Krajowego. Środki Funduszu sfinansują nowatorską formułę współpracy naukowej, czyli wirtualny instytut badawczy.

Wirtualny instytut badawczy (WIB) ma zorganizować pracę specjalistycznych zespołów badawczych, których celem będzie wypracowanie rozwiązań o wysokim potencjale zastosowań społeczno-gospodarczych, konkurencyjnych na skalę międzynarodową. Działalność naukowa ma być „zorientowana na komercjalizację, czyli sprzedaż efektów badań. Dzięki temu  firmy z branży, w której będzie funkcjonował WIB mają szybciej się rozwijać dzięki transferowi wiedzy z zespołów badawczych” – czytamy w komunikacie Centrum Informacyjnego Rządu.

Zdaniem dyrektora KPK PB UE Zygmunta Krasińskiego, to bardzo dobra wiadomość z punktu widzenia systemowego wspierania polskich wiodących zespołów badawczych i możliwości ich uczestnictwa w Horyzoncie 2020, a także kolejnym Programie Ramowym Horyzont Europa.

Konkursy dla naukowców z różnych ośrodków badawczych

Ustawa o wspieraniu działalności naukowej z Funduszu Polskiej Nauki stworzy nowy mechanizm finansowania badań naukowych i prac rozwojowych oraz ich komercjalizacji. Fundusz ma wspierać tworzenie wirtualnych instytutów badawczych, zapewniając stabilne finansowanie publiczne na poziomie pozwalającym na osiągnięcie konkretnego efektu w wybranym obszarze nauki w okresie 5-10 lat.

Wirtualny instytut będzie grupować najlepsze zespoły badawcze w kraju. Na czele każdej z grup stanie wybrany w otwartym konkursie lider naukowy odpowiedzialny za skompletowanie zespołu i prowadzenie prac. Wirtualne instytuty badawcze będą koncentrować w swoim obrębie nie tylko znaczny kapitał finansowy, ale także kapitał ludzki, który w tradycyjnym systemie finansowania nauki jest rozproszony pomiędzy kilka ośrodków w kraju.

– Zadaniem WIB-u jest wykorzystanie rozproszonego potencjału wybitnych naukowców, ale bez konieczności finansowania twardej infrastruktury. Projekt jest nowatorski o tyle, że nie  będziemy budować budynków, nie będziemy kupować gruntów, nie będziemy wyposażać laboratoriów, ale pozwolimy tym już istniejącym, rozwinąć skrzydła – mówił wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego Piotr Dardziński. – Dlatego też WIB nie będzie posiadał osobowości prawnej, nie będzie również pracodawcą dla naukowców wchodzących w skład tworzących go zespołów badawczych. Środki funduszu będą przeznaczone na konkursy dla zespołów badawczych z największym potencjałem komercyjnym.

Priorytet: badania biomedyczne

Powstanie wirtualnego instytutu badawczego wpisuje się w Strategię na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Jedną z branż, w których Polska ma znaczący potencjał rozwojowy, jest branża zaawansowanych produktów biotechnologicznych i biomedycznych, a jednym z flagowych projektów wskazanych w rządowej strategii są polskie wyroby medyczne. Z tego powodu środki Funduszu Polskiej Nauki zostaną w pierwszej kolejności przeznaczone na obszar szeroko rozumianej biotechnologii, ze szczególnym uwzględnieniem biotechnologii medycznej.

Stabilne finansowanie badań

Fundusz Nauki Polskiej zapewni elastyczny, ale stabilny system finansowania, zaplanowany w długookresowej perspektywie. Projekt ustawy przewiduje wsparcie do 10 lat w 5-letnich cyklach, po dokonaniu oceny wydatkowania dotychczas przyznanych środków oraz osiągnięcia zakładanych celów naukowych.

Jak czytamy w komunikacie CIR, środki Funduszu będą mogły pochodzić również m.in. z dotacji celowych budżetu państwa (przez pierwszych 10 lat nie przewidziano obciążenia budżetu tym celem), środków zagranicznych (niepodlegających zwrotowi), wpływów z komercjalizacji wyników pracy zespołów badawczych oraz darowizn i zapisów.

W projekcie ustawy zapisano, że podmiotem, któremu minister przekaże zadania związane z organizacją WIB i jego zarządzaniem może być PORT Polski Ośrodek Rozwoju Technologii we Wrocławiu (dawniej Centrum Badań EIT+) albo inny podmiot wybrany w drodze otwartego konkursu ofert.

Teraz projekt ustawy trafi do Sejmu.

(Źródło: MNiSW, PAP Nauka w Polsce)